از جمله اقدامات رضاخان در جهت اهداف استعمار انگلیس برای تضعیف نهاد روحانیت باید به اتحاد شکل لباس و صدور تصدیق با شرایط خاص برای روحانیون اشاره کرد. در راستای این سیاست در گام اول همهی روحانیون به استثنای محدثین و علمایی که اجازهی روایت به دست آورده بودند میبایست از قانون اتحاد لباس پیروی کنند. سند زیر نشان میدهد که روحانیون در مقابله با این خواستهی نامشروع رضاخان مقاومت کرده و حکومت مجبور به تجدید نظر در دادن جواز به معممین شده است. در بخشی از این سند میخوانیم: «ائمهی جماعت آنهایی که حقیقتاً دارای محراب[هستند] و استمراراً به ادای فریضه اشتغال دارند و شهربانی داشتن محراب و استمرار را تصدیق نماید و معمّر هم باشند، میتوان جواز داد، بقیه باید تغییر لباس بدهند.». صدور مجوز برای روحانیون و افزایش سختگیری علیه نهاد روحانیت از مواردی است که عداوت شدید رژیم پهلوی و اربابان خارجی آنها نسبت به اسلام را نشان میدهد.
سندی که در ادامه می آید به فعالیتهای غیر قانونی «هژبر یزدانی» از رجال برجسته عصر پهلوی و از سرمایهداران بزرگ بهائیان معروف اختصاص دارد. بر اساس این سند هژبر یزدانی از طریق ارتباطاتش، اختلاسهای کلانی انجام میداده است، خصوصاً منصور روحانی وزیر کشاورزی که خود از بهائیان است با وام هژبر موافقت کرده است. نکتهی قابل تأمل در این سند آن است که در توضیحات حاشیهای آن، اظهارات منبع ساواک راجع به هژبر یزدانی مغرضانه تحلیل شده است. حال آن که اسناد متقن فراوانی دال بر فساد این فرد وجود داشته است.
یکی از وظایف وزارت دربار شاهنشاهی در دورهی سلطنت پهلوی، تأمین خواستههای مادی اعضای خانواده سلطنتی بود. از آنجایی که تعداد اعضای خانواده سلطنتی فراوان و هزینههای آنها نیز سنگین بود، لذا به طور مرتب این وزارتخانه در حال دریافت پول از دولت و پرداخت آن به این افراد بود. به گفتهی اسناد از جمله کسانی که مبالغ زیادی دریافت میکرد، شمس پهلوی خواهر بزرگتر محمدرضا پهلوی بوده است. در سند زیر یک مورد از این پرداختها، که ده هزار دلار در سال 1344 بود، ارائه شده است.
سند زیر به تشکیلات فراماسونری در ایران اختصاص دارد. این سند نشان میدهد که در سال 1348 و پس از انتشار کتاب اسماعیل رائین تحولات زیادی در این تشکیلات صورت گرفته است. در این میان بسیاری از فراماسونهای با سابقه در صدد بودند تا عضویت خود در این تشکیلات را مشروع و حتی مثبت نشان دهند. اظهارات منوچهر اقبال در این مورد جالب توجه میباشد. وی گفته است: « من صریحاً میگویم 17 سال است فراماسونرم و در زمان نخستوزیر نیز فراماسون بودم و هیچ ابائی ندارم از اینکه صریحاً این مطلب را بیان دارم. دکتر اقبال افزوده نه تنها من بلکه شریف امامی رئیس مجلس سنا ـ عبداله ریاضی رئیس مجلس شورای ملی و بسیاری دیگر از مقامات مملکتی عضو سازمان فراماسونری میباشیم و عضویت ما در این تشکیلات با اجازه شاهنشاه آریامهر صورت میگیرد.»
بررسی نقش زنان و چگونگی حضور ایشان در مبارزات انقلاب اسلامی طی سالهای 1342 تا 1357 موضوعی است جالب که کمتر بدان توجه شده است. این موضوع تحت تأثیر تاریخنگاری رویداد محور که به وقایع و سرفصلهای مهم اهمیت بیشتری میدهند قرار گرفته است. مطالعه اسناد برجای مانده از حکومت سابق - و بهویژه اسناد امنیتی که در بایگانیهای ساواک باقی ماندهاند- ما را کمک میکند به فهم و درکی از حضور مؤثر زنان و نقش ایشان در مبارزات انقلاب اسلامی نائل شویم. سند زیر که از کتاب انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان بوشهر، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1395، کتاب دوم، ص 45، انتخاب شده است، راوی یکی از صحنههای حضور زنان در مبارزات انقلاب اسلامی است. این سند خوانندگان و پژوهشگران را متقاعد میکند که روحانیون انقلابی و کانونهای انقلاب اسلامی (مانند مساجد) نقش خاص و ویژه را برای زنان قائل بودهاند. بنابر سند شماره 7221/ﻫ1، تاریخ 57/2/11 (همان، ص 38) خانم [عذرا] انصاری در حسینیه تلکوتی بوشهر با ایراد سخنرانی سعی در آگاه کردن زنان بوشهر داشت و علیه سیاستهای فرهنگی رژیم انتقاد میکرد. بنابر پرونده انفرادی خانم انصاری، ایشان متولد 1329 اهل داراب فارس و همسر حجتالاسلام شیخ عبدالرحمن انصاری هستند. در این پرونده به مبارزات انقلابی ایشان به ویژه ایراد سخنرانی در مساجد و حسینیهها اشاره شده است. از دیگر اقدامات خانم انصاری تأسیس مکتب فاطمیه در بوشهر است. نکته دیگر آن که اسناد مربوط به شهید حجتالاسلام شیخ ابوتراب عاشوری که در این سند به ایشان اشاره شده نیز منتشر شده است. (نک: شهید حجتالاسلام والمسلمین شیخ ابوتراب عاشوری به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی؛ اداره کل اطلاعات استان بوشهر، دلیران، 1383) در مقدمه این کتاب به تلاشهای خانم انصاری در تأسیس مکتب فاطمیه اشاره شده است. (به نقل از هفتهنامه نصیر بوشهر، شماره 150، مورخه 81/2/1، مصاحبه با همسر شهید عاشوری، همان، صفحه سی و شش) در این کتاب نیز چهار سند درباره فعالیتهای خانم انصاری آمده است (همان، صفحه 196-192، درباره تأسیس مکتب فاطمیه نیز نک: سند شماره 5768/ﻫ1، تاریخ 1356/9/24، همان، صفحه 190-187) سند زیر راوی یکی از فعالیتهای انقلابی خانم انصاری در بوشهر است و توسط دستگاه اداری پایگاه ششم اداری بوشهر تهیه شده است.