امیرالمؤمنین(علیهالسلام) فرمودند: عبرتها چه بسیارند و عبرتگیری و پندپذیری چه اندک است. قصارالحکم، صفحه 118، به نقل از آثارالصادقین، آیتالله احسانبخش.
ما را در طول تاریخ و در سدههای اخیر از هر پیشرفتی محروم کردهاند و دولتمردان خائن و دودمان پهلوی خصوصاً. امام خمینی(قدس سره)، صحیفه امام، ج 21، ص 416.
شرکت اعضای خانوادهی پهلوی در بسیاری از زد و بندهای رژیم، یکی از معضلات اساسی کشور به حساب میآمد. در سند زیر میبینیم که شخصی به نام «دکتر هاشم بری» با استفاده از موقعیت اعضای خانوادهی پهلوی شرکتی دارویی تأسیس و از این طریق اعمال نفوذ میکرده است. در بخشی از سند آمده است: «دکتر بری به عنوان شرکت با والاحضرت شاهپورها به منظور فروش داروهای خود به بنگاه دارویی نیز اعمال نفوذ فوق العاده مینماید.»
از ویژگیهای مجالس و منابر مرحوم آیتالله محمدرضا مهدوی کنی حضور گستردهی جوانان با گرایشهای مختلف بود. بر اساس اسناد ساواک این موضوع همواره باعث نگرانی رژیم بوده و تلاشهای فراوانی برای فاصله انداختن میان ایشان و جوانان صورت میگرفته است. در سند زیر که به سال 1351 باز میگردد به بازداشت آیتالله مهدوی کنی به دلیل رابطه نزدیکش با جوانان اشاره شده است و یکی از موفقیتهای علماء، ائمه جماعات، وعاظ، نویسندگان اسلامی در سالهای مبارزه علیه استبداد و استعمار جذب نسل جوان و تقویت فکری و معنوی آنها بود. در بخشی از سند میخوانیم: «نظر به اینکه جوانان در مسجد ایشان اجتماع داشتهاند وی را گرفتهاند و در بازجویی هم مطلبی نبوده است.»
سند دیگر امروز گزارشی است از شهادت تعدادی از انقلابیون در شهر کاشان در سال 1357. بر اساس این سند«در اثر تیراندازی مأمورین شهربانی کاشان تعداد سه نفر کشته و 23 نفر مجروح گردیدهاند و تظاهرات به طور پراکنده در خیابانهای کاشان برقرار است.»
با مطالعه اسناد دهه سوم آذر 1357 میتوان چند ویژگی برای اوضاع این روزهای ایران برشمرد:
• نیروهای انقلابی با اعتراضات مداوم خود، عرصه را بر حکومت تنگ کردهاند. این امر به ویژه پس از راهپیماییهای تاسوعا و عاشورا (19 و 20 آذر) تشدید شده است.
• مأمورین حکومتی از توسل به خشونت ابایی ندارند. در سندی میبینیم که در درگیری مأمورین حکومتی با مردم معترض سبزوار، پنج نفر از مردم انقلابی به شهادت رسیدهاند.
• فرار سربازان از سربازخانهها ادامه دارد. این امر حتی به سپاهیان بهداشت و … هم سرایت کرده است.
• دستورها و پیامهای انقلاب از پاریس میرسد. این امر با واسطه روحانیون بزرگی چون شهید آیتالله دکتر سیدمحمد حسینی بهشتی انجام میشود.
• حکومت نظامی برای برخورد با مردم به هر اقدامی متوسل میشود. آنها سعی میکنند از تمام تجهیزات خود (هلیکوپتر) و … استفاده کنند.
• رژیم سعی میکند با به میدان آوردن معدود طرفداران خود تحت پوشش تظاهرات ملی و میهنی! میان این دستهها و مردم درگیری ایجاد کند.
