ورود امام خمینی(ره) به ایران در 12 بهمن 1357
تاریخ انتشار: 12 ارديبهشت 1404
امام خمینی(ره) در 5 بهمن سال 1357 در اجتماع گروهی از ایرانیان مقیم خارج از کشور و خبرنگاران در نوفل لوشاتو پاریس در سخنرانی خود اعلام کرد که قصد داشته به کشور بازگردد، اما دولت مانع آن شده است:
«من بنا داشتم که فردا را در میان ملت باشم و هر رنجی که آن‌ها می‌برند، من هم با آن‌ها باشم، لکن دولت خائن از این امر مانع شده و همه فرودگاه‌های ایران را بست و من پس از باز شدن فرودگاه‌ها بلافاصله خواهم رفت و به او ـ بختیار ـ خواهم فهماند که شما غاصب هستید و خائن به ملت ما؛ و ملت ما دیگر تحمل شما نوکرهای خارجی را نخواهد داشت.»[1]
رهبر کبیر انقلاب اسلامی 9 بهمن در جواب سؤال خبرنگاران درباره مراجعت به کشور مجدداً بر بازگشت خود به میهن عزیر تأکید نموده و علت تأخیر را ممانعت دستگاه حاکمه معرفی می‌کند و می‌فرماید:
«تصمیم من همان‌طور که بوده است، هست، ولی دولت غیرقانونی برای حفظ منافع اجانب، مانع ورود من به ایران شده است و من در اولین فرصت به ایران خواهم رفت و حقوق ملت ایران را خواهم گرفت. آن‌هایی که به ملت ایران خیانت می‌کنند، باید کنار بروند. و من چون گذشته در تصمیم خود باقی هستم، و ملت ایران باید در تصمیم خود باقی باشد.»[2]
انقلابیون داخل کشور در این مقطع مهم تاریخی منتظر ورود امام خمینی بودند و پیگیری‌ها برای بازگشت امام را ادامه دادند تا اینکه آیت‌الله محمد مفتح در آخرین ساعات روز دهم بهمن به عنوان عضو کمیته مرکزی استقبال از امام خمینی خبر خوشی را به مردم داد. او به یکی از نشریه‌ها گفت: «طبق توافقات به عمل آمده صبح روز پنج‌شنبه، ساعت 9 روز ششم بهمن هواپیمای حامل امام در فرودگاه مهرآباد به زمین خواهد نشست.[3]
روز ششم بهمن مردم سراسر کشور منتظر ورود امام خمینی بودند. آن‌ها در میدان آزادی و اطراف فرودگاه برای دیدن امام، و در بهشت زهرا(س) برای شنیدن سخنان امام گرد هم آمده بودند، اما با خبر بسته‌شدن فرودگاه مهرآباد توسط دولت شاپور بختیار، خشم مردم فزونی گرفت و بار دیگر تقابل نیروهای رژیم و توده‌های مردم در شهرهای گوناگون آغاز شد و آنچه به جا ماند خون بر زمین ریخته تعدادی از شهروندان بود. خونی که گریبان پیکر نیمه‌جان دولت شاهنشاهی را بیشتر فشرد. دولت بختیار برای این رویارویی اعلامیه داده، گفته بود که هر اجتماعی باید با مجوز دولت برپا شود.
اعتراض‌های مردمی در هفتم بهمن که مصادف با 28 صفر 1399 هجری قمری و سالگرد رحلت پیامبر گرامی حضرت محمد(ص) و شهادت امام حسن(ع)، ایجاد کرده بود، در راهپیمایی‌های بزرگ در بیشتر شهرها رخ نمود. همه صداها علیه بختیار و حاکمیت نظام شاهنشاهی بود.
تهران در هشتم بهمن چهره خونینی داشت. کانون حوادث خیابان‌های اطراف دانشگاه تهران، میدان آزادی و اطراف فرودگاه مهرآباد بود. گسترش اعتراض‌ها برای جلوگیری از ورود امام کار را به جایی رساند که شاپور بختیار با شرکت در مصاحبه‌ای مطبوعاتی گفت: «با صدای بلند اعلام می‌کنم که حضرت آیت‌الله هر وقت میل داشته باشند می‌تواند به کشور باز گردند.»
این اظهارات روز نهم بهمن بیان شد اما تأثیری در فروکش کردن مخالفت‌ها نداشت. حدود 300 هزار نفر در قم و حدود یک میلیون نفر در مشهد در همین روز راهپیمایی کردند.[4]
روز یازدهم بهمن مردم هیجان‌زده بودند و هر چه به ساعات پایانی روز نزدیک می‌شدند این هیجان افزایش می‌یافت. امام در یازدهم بهمن در نامه‌ای از دولت و ملت فرانسه تشکر کردند و میهمان‌نوازی آن‌ها را ستودند. ایشان همان روز در محله نوفل‌لوشاتو حاضر شده با ساکنان آن دیدار و گفت‌وگو کردند. این دیدار خداحافظی بود.
ملت ایران نیز با اقدامات خود مشتاقانه منتظر رهبر و مقتدای خود بود. مردم ایران علی‌رغم تمام محدودیت‌ها و مشکلات امنیتی و جانی با فعالیت‌های مختلف، شیدایی و شیفتگی خود را به مرجع و ابراهیم زمان ابراز کرد و در بازگشت تاریخی امام امت استقبالی اسطوره‌ای در اذهان و تاریخ به ثبت رساند در ادامه به گوشه‌ای از آن فعالیت اشاره می‌گردد:
ـ در ساعت 8 مورخه 6 بهمن 57 جمعیتی در حدود دویست و پنجاه هزار نفر به علت شایعه ورود آیت‌الله خمینی در میدان شهیاد اجتماع نمودند.[5]
ـ روز 6 بهمن 57 در خیابان‌های مختلف حدود یک میلیون نفر با دادن شعارهای مضره علیه دولت به طرف [خیابان] شاهرضا و شهیاد راهپیمایی نمودند و بعضی از آن‌ها می‌گفتند اگر امام تا جمعه نیاد مأمورین را قتل عام می‌کنیم.[6]
ـ متن قطعنامه بهشت زهرا در مورخه 6 بهمن 57، جلوگیری از آمدن روح خدا نه تنها ما را از رهبرمان دور نمی‌کند بلکه پیوند ما را محکم‌تر می‌کند.[7]
ـ شایع است که تظاهرات کنندگان گفته‌اند که اگر فردا خمینی نباید به مجلس شورای ملی و ایستگاه رادیو تلویزیون حمله‌ور شده و کار را یکسره خواهند کرد.[8]
ـ شایع است بعضی از افرادی که جهت استقبال خمینی به تهران می‌آیند مسلح به سلاح‌های گرم یا سرد می‌باشند.[9]
ـ کلیه خیابان‌ها منتهی به فرودگاه مهرآباد توسط مردم با ماشین‌های باری و اتوبوس بسته شده و تظاهرکنندگان می‌گویند حال که فرودگاه توسط دولت بسته شد ما نیز خیابان‌ها را می‌بندیم و مانع عبور و مرور می‌شویم.[10]
ـ ساعت 10 حدود 6000 نفر از اهالی شهر ساوه با دادن شعارهایی مبنی بر مراجعت خمینی و تشکیل حکومت اسلامی و مخالفت با دولت بختیار در خیابان‌ها حرکت و پس از سخنرانی روحانیون بدون درگیری متفرق شدند.[11]
ـ برابر گزارش پلیس تهران در ساعت 11:45 روز جاری اعلام گردید که حدود شصت‌هزار نفر در دانشگاه تهران اجتماع و اعلام نموده‌اند که تا زمانی که آقای خمینی به ایران نیاید ما در دانشگاه متحصن خواهیم بود.[12]
ـ ساعت 12:10 روز 8 بهمن عده‌ای در حدود 5000 نفر در خیابان شاهرضا از غرب به سمت شرق درحرکت بودند و شعارهایی بر علیه بختیار و آمدن خمینی دادند.[13]
اسناد زیر گوشه‌ای کوچک از وقایع روزهای پر التهاب بهمن 57 است:
*****
متن شعارهاى راه‌پیمایى روز 7/ / 11/ / 1357
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
*****
درباره: تظاهرات
برابر اطلاع واصله:
●
●
شیخان
گوینده: منصورزاده
گیرنده: خواجه‌لو
ساعت: 1412 روز 8/ / 11/ / 57
*****
انتشار و توزیع تراکت به امضای گروهى از طبقات مختلف مردم سیرجان در تهران و سیرجان
اخیراً تراکت‌هایی تحت عنوان «آیات عظام و اساتید محترم» و به امضای گروهى از طبقات مختلف مردم سیرجان منتشر و در تهران و سیرجان توزیع گردیده است. متن اعلامیه مزبور به شرح زیر می‌باشد:
ما مردم سیرجان و حومه و عشایر و ایلات بعد از پنجاه سال حکومت ضد اسلامى و طاغوتى دودمان کثیف پهلوى اکنون که به رهبرى امام خمینى و مراجع تقلید حکومت عدل اسلامى اعلام شده است جان بر کف و اسلحه به دست با علمای اسلام و اساتید عظام سرتاسر کشور که اکنون در حال تحصن در مسجد دانشگاه می‌باشند، اعلام همبستگى کرده و دولت غیر قانونى بختیار را مسئول کشتار اخیر ایران می‌دانیم و او را محکوم می‌کنیم و اعلام می‌داریم که اگر بیش از این مانع مراجعت رهبر بزرگ و مرجع عالیقدر شیعه حضرت امام خمینى به ایران شوند منتظر عواقب وخیم آن باشند.
جامعه روحانیت و فرهنگیان و کارمندان و اصناف و عشایر سلحشور سیرجان
ارزیابى خبر:
انتشار و توزیع تراکت مذکور صحت داشته و مطالب بالا در آن درج شده است.
*****
[تلفنگرام]
از ساعت 10/ / 11/ روز جارى حدود ده هزار نفر از طبقات مختلف شهرستان رضائیه به عنوان اعتراض نسبت به بسته بودن فرودگاه‌هاى کشور و نیامدن آیت‌الله خمینى از جلوى مسجد اعظم این شهرستان با داشتن پلاکاردهاى متعدد ضمن دادن شعارهاى ضد ملى و میهنى علیه دولت و طرفدارى از آیت‌الله خمینى در خیابان‌هاى شهر به راهپیمایی پرداخته و به تدریج تا حدود 30 هزار نفر بالغ گردیدند این تظاهرات در ساعت 13:20 بدون حادثه‌اى پایان پذیرفت.
ساعت: 1530 به افسر ارشد نگهبان تحویل شد.
آقاى عربیان ساعت: 15/ 14
*****
گزارش نوبه‌اى اطلاعاتى شماره 146 قرارگاه صادر کننده: ستاد عملیاتى پلیس تهران (رکن 2 اطلاعات)
مدت دوره 24 ساعت از ساعت 0700 روز 11/ / 11/ / 57 الى 0700 روز 12/ / 11/ / 1357
الف ـ عملیات مخالفین:
●
●
«50 سال سلطنت رضاخان و پسرش غیر قانونى بوده و جایز هم نبود. محمدرضا خود را در اختیار آمریکا قرار داده وکلاى مجلس غیر قانونى هستند چون ملت از آن‌ها اطلاعى ندارد. دولت هم غیر قانونى است. من خودم دولت تشکیل می‌دهم تا تشکیل مجلس مؤسسان نهضت ادامه دارد. از ارتش تقاضا دارم به ملت ملحق شود و تحت نظر آمریکاییان نباشد. همان‌طوری که نیروهاى هوابرد و زمینى به ما ملحق شده‌اند و ما هم با آغوش گرم آن‌ها را قبول کردیم. سپس با صداى بلند اظهار داشت ما شاپور بختیار را محکوم می‌کنیم.» اجتماع‌کنندگان گفتند صحیح است.
نامبرده پس از خاتمه سخنرانى با یک فروند هلیکوپتر جهت عیادت از بیماران مجروح شده وقایع اخیر عازم بیمارستان پهلوى شده و در آنجا به علت ازدحام جمعیت موفق به عیادت بیماران نگردیده و سپس با یک دستگاه اتومبیل پژو که شماره آن مشخص نشده به مقصد نامعلومى بیمارستان را ترک نموده است و به‌طوری که کسب اطلاع شده احتمالاً نامبرده در منزلى که براى سکونتش اختصاص داده شده واقع در خیابان ایران به سر می‌برد.
●
ب ـ عوامل اطلاعاتى پلیس تهران و کلانتری‌هاى تابعه و سایر عناصر خبرى در تمام مدت دوره اطلاعات مکتسبه مرتباً گزارش که به مبادى مربوطه منعکس گردیده است.
رئیس پلیس تهران. سرلشگر مولوى
از طرف سرتیپ ساعتساز
13 /11 /1357
*****
قطع پخش برنامه تلویزیونى مراسم استقبال از آیت‌الله خمینى
به‌منظور پخش مراسم ورود آیت‌الله خمینى به ایران و استقبال از مشارالیه، بین تعدادى از کارکنان اعتصابى سازمان رادیو تلویزیون ملى ایران و گردانندگان فعلى این سازمان توافق می‌گردد که واحدهاى سیار تلویزیون متشکل از اعتصاب‌کنندگان جهت ضبط و ارسال تصویر به فرودگاه رفته و موافقان دولت که در مرکز پخش تلویزیون مستقر می‌باشند پس از دریافت تصویر و بررسى آن با 15 دقیقه تأخیر به پخش برنامه مبادرت نمایند و نیز طبق توافق در ابتداى برنامه مزبور سرودهاى شاهنشاهى و ایران زمین پخش گردد.
متعاقب این توافق، روز جارى هنگامی که کلیه امکانات براى ضبط و پخش مراسم آماده بود، تعدادى از اعتصاب‌کنندگان سازمان مزبور به مرکز پخش حمله و با بیرون راندن مسئولان، پخش برنامه را خود بر عهده می‌گیرند و سرودهاى شاهنشاهى و ایران زمین را نیز از ابتداى برنامه حذف می‌کنند. در این موقع که قسمتى از مراسم ورود آیت‌الله خمینى پخش شده بود، کارکنان موافق دولت مجدداً با حمله به این افراد کنترل مرکز یاد شده را در اختیار گرفته و به تلافى عدم پخش سرودهاى مذکور برنامه را قطع و با پخش سرود شاهنشاهى و توضیح اینکه دستگاه‌هاى سیار ضبط تصویر داراى نقص فنى شده و ارتباط برقرار نیست به برنامه خاتمه می‌دهند.
ارزیابى خبر: خبر صحت دارد.[14]
*****
تظاهرات خیابانى به طرفدارى از آیت‌الله خمینى در شهر قم
به دنبال انتشار خبر مراجعت آیت‌الله خمینى به ایران در روز 12/ 11/ / 57 از ساعت 0900 روز 11/ 11/ 57، گروه‌هایى از مردم شهر قم به تظاهرات خیابانى به طرفدارى از آیت‌الله خمینى و علیه دولت آقاى شاپور بختیار پرداخته‌اند.
تظاهرکنندگان در ساعت 11:30، به طرف میدان آستانه و مسجد اعظم (در این مسجد عده‌اى از طلاب و روحانیون و فرهنگیان متحصن هستند) حرکت کرده‌اند.
ارزیابى خبر: خبر صحت دارد.
*****
پی‌نوشت‌ها:
[1] . صحیفه امام خمینی(س)، تهران، 1378، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، ج 5، ص 530. درباره ورود امام خمینی به ایران همچنین بنگرید به: بازگشت امام خمینی به کشور پس از سال‌ها تبعید؛ و بررسی بازگشت امام خمینی به کشور، 12 بهمن 1357، سایت مرکز بررسی اسناد تاریخی.
[2] . همان، ج 6، ص 4.
[3] . انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، تهران، 1386، مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، ج 25، ص ج.
[4] . همان، ص ب.
[5] . همان، ص ج.
[6] . همان، ص 13.
[7] . همان، ص 29 و 30.
[8] . همان، ص 31.
[9] . همان، ص 63.
[10] . همان، ص 69.
[11] . همان، ص 71.
[12] . همان، ص 78.
[13] . همان، ص 89.
[14] . در این باره بنگرید به: درگیری بین کارکنان صدا و سیما در روز ورود امام خمینی به کشور در 12 بهمن 1357 و اعتصاب کارکنان صدا و سیما در دولت ارتشبد غلامرضا ازهاری، سایت مرکز بررسی اسناد تاریخی.
تعداد مشاهده: 116
