امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) فرمودند: کسی که به وسیله عبرت‌ها پند گیرد از بدی‌ها و زشتی‌ها و دنیا دوستی خودداری کند و باز ایستد. غررالحکم، جلد 5، صفحه 270، به نقل از آثارالصادقین، آیت‌الله احسان‌بخش.

درد بزرگی که انسان‌ها در طول تاریخ دچار آن بوده‌‌اند، درد تحمیق از طرف قدرتمندان زور و زردار بوده است. مقام معظم رهبری در دیدار مردم نوشهر- 1372/2/18

 

شرحی بر اسناد

خطبه‌خوانی در حرم مطهر امام رضا(ع) به نام امام خمینی در شب عاشورای سال 57 توسط مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله سید علی خامنه‌ای


تاریخ انتشار: 04 خرداد 1404


نهضت اسلامی امام خمینی(ره) در سال 1342ش با الگو گرفتن از قیام سالار شهیدان شروع شد و همچون قیام کربلا آغازی خونین داشت. در سال‌های بعد هر ساله در ماه‌های محرم و صفر قیام اسلامی ملت ایران شوری بیش از گذشته می‌گرفت و فعالیت‌های انقلابی در مجالس و محافل مذهبی و هیئت‌های عزاداری به وسعت ایران گسترش می‌یافت.

نهضت امام خمینی در سال‌های 1356 و 1357 وارد مراحل حساس و نهایی خود گردید. محرم سال 1357  برابر با 11 آذر تا 9 دی، اوج تحولات انقلابی به حساب می‌آید و راهپیمایی‌های تاسوعا و عاشورای(19 و 20 آذر) این سال تیر خلاصی بر حیات سلطنت پهلوی در ایران زد. لذا تاریخ نهضت اسلامی با محرم پیوندی ناگسستنی دارد و کشور ایران در محرم 57 سراسر شور و قیام بود و راهپیمایی‌های میلیونی در آن شکل گرفت. یکی از شهرهایی که در این مقطع حضوری پر رنگ ایفا کرد شهر مشهد بود و مقام معظم رهبری نقش برجسته‌ای در تحولات و وقایع آن ایفا نمود. یکی از اقدامات انقلابی رهبر انقلاب اسلامی در عاشورای حسینی خطبه‌خوانی در حرم مطهر رضوی(ع) به نام امام خمینی(ره) بود. فعالیت‌های ایام تاسوعا و عاشورای 57 مشهد در کتاب شرح اسم چنین آمده است:

«راهپیمایی‌ها تا روز تاسوعا ادامه داشت. در این روز حوادث گوناگونی در مشهد رخ داد که بعضاً تازگی داشت. از آن جمله بود سقوط پیاپی مجسمه‌های رضا و محمدرضا پهلوی و خوانده شدن خطبه شب عاشورا به نام امام خمینی. ساعت سه بعدازظهر تاسوعا بود که شماری از مردم عکس‌های شاه را از صحن پهلوی پایین کشیده، پاره کردند. دقایقی بعد کاشی‌ها و ستون‌های یاد بود حرم از اسم شخص اول زدوده شد. ساعت 5:30 بعدازظهر مجسمه رضاپهلوی از میدان شاه پایین کشیده شد. این رویداد در میدان تقی‌آباد و بیمارستان شاهرضا هم رخ داد.

و اما خطبه شب عاشورا، صبح تاسوعا بود که:

 «پیش از راهپیمایی چیزی به ذهنم رسید که آن را برای برخی برادرانم گفتم و خواستم اگر موافق هستید خبرش را پوشیده بدارید تا زمان آن برسد.»

خطبه‌خوانی، یکی از مراسم‌های جاری در صحن امام رضا(ع) است که برای هر درگذشته‌ای خوانده می‌شود که متناسب با شخصیت متوفی تفاوت می‌کند. مردم در گوشه‌ای از حرم جمع می‌شوند، خطیب بالای منبر می‌رود و خطبه‌ای به عربی می‌خواند. پس از ذکر خیری از درگذشته، برای او دعا می‌کند و از مردم نیز درخواست فاتحه برای روح او می‌نماید. چنین خطبه‌ای در شب عاشورا به یاد امام حسین(ع) نیز خوانده می‌شود؛ در شب آخر ماه صفر نیز برای امام رضا(ع). این دو خطبه جنبه رسمی دارد و با تشریفاتی انجام می‌شود؛ از جمله تهیه دعوت‌نامه، حضور افرادی خاص، آن هم پشت درهای بسته حرم. در آن زمان در این مراسم از محمدرضا پهلوی یاد می‌کردند و بعد خطبه‌ای با نثر موزون به نام امام حسین یا امام رضا علیه‌السلام قرائت می‌شد.

«فکر کردم که چنین خطبه رسمی آن هم با یاد کرد شاه، متناسب جو انقلابی مشهد نیست. باید زمام امور را به دست بگیرم و موضوع باید پنهانی می‌ماند؛ زیرا اگر آشکار می‌شد، درهای حرم را روی ما می‌بستند.»

موضوع تا ظهر، پایان راهپیمایی روز تاسوعا، مکتوم ماند. آقای واعظ طبسی که قطعنامه 17 ماده‌ای روز تاسوعا را خواند، قطعنامه‌ای که در همه راهپیمایی‌های روز تاسوعا در شهرهای بزرگ و کوچک خوانده شد، خطاب به جمعیت گفت که مردم به طرف حرم بروید «قرار است امشب خطبه به نام امام خمینی خوانده شود. قرار است امشب آقای سید علی خامنه‌ای به نام امام خمینی خطبه بخواند.»

استاندار خراسان طبق سنت سال‌های گذشته برای چنین شبی برنامه داشت و از رؤسای ادارات و سازمان‌ها و افراد مورد نظر استانداری دعوت کرده بود که در این مراسم شرکت کنند.

جمعیت راهی حرم شد و ساعتی از اعلام خبر نگذشته بود که داخل حرم لبریز از راهپیمایان پیش از ظهر گردید. همه چیز آماده بود، جز بلندگو. نمی‌دانستند چطور باید آن را بکار اندازند.

محمد خجسته، برادر زن آقای خامنه‌ای پیش افتاد و با کمک یکی از خادمان حرم که کارمند جزء بود، بلندگوها را آماده پخش کرد.

«محمدآقا پیش من آمد و گفت همه چیز بر وفق مراد است... رفتم به سوی حرم. دیدم پر است از زائران منتظر خطبه. به طرف اتاقی که مشرف به صحن بود رفتم. از آنجا مردم را می‌دیدم ولی آنان نمی‌توانستند مرا ببینند. محمد، پسرم مصطفی و عده‌ای دیگر همراهم بودند.»

یکی از حاضران آن اتاق از پشت بلندگو اعلام کرد که خطبه شب عاشورا توسط دانشمند ارجمند حضرت حجت‌الاسلام خامنه‌ای خوانده می‌شود. صدا در میان همهه مردم گم شد.

«دانستم که تسلط بر این همه بسیار مشکل خواهد بود. آن روزها صدایی قوی و بلند داشتم. خداوند این نعمت را به من داده بود که بدون بلندگو صدایم را تا دورها می‌رساندم.»

 پیش از این یک‌بار در مسجد امام حسن، هنگام سخنرانی او، وقتی جریان برق قطع شده بود و حدود پنج هزار نفر شرکت‌‌کننده در محوطه‌ای بدون سقف، آن هم در ماه مبارک رمضان منتظر شنیدن بقیه سخن او شده بودند، از حاضران خواسته بود سر جای خود بنشینند. احتمال داده بود عوامل شهربانی یا ساواک خللی در برق‌رسانی ایجاد کرده باشند. به میان جمعیت رفته و ایستاده بود. بدون بلندگو و با دهان روزه، سخنانش را پایان داده بود و همه شنیده بودند. نه این جا مسجد امام حسن بود و نه این تظاهرکنندگان روز تاسوعا شباهتی به آن جمعیت داشت.

«توکل کردم به خدا. متوسل شدم به امام رضا(ع). با صدای بلند و کشیده خطبه را شروع کردم. خطبه را مو به مو حفظ نکرده بودم. اما سخنم را با جمله‌های عربی مسجع که حمد(خداوند) و درود بر پیامبر و خاندانش بود آغاز کردم. همهمه مردم همچنان ادامه داشت، اما آرامش و سکوت بر سر آن جمعیت خیمه زد.»

وقتی اوضاع را مساعد دید، امام رضا(ع) را به زبان فارسی خطاب قرار داد و گفت:

 «یا ابن رسول‌الله! از شما معذرت می‌خواهم که طاغوتیان هر ساله مراسم امشب را در کنار تو بر پا می‌کردند، در حالی که نه به تو ایمان داشتند و نه به جد تو حسین. ما خراسانی‌ها فقط نظاره‌گر کار آن‌ها بودیم. نه چاره‌ای داشتیم و نه توانی. ساکت بودیم.»

سپس روی سخن را به فرماندار نظامی مشهد و استاندار کرد و گفت:

«من نکته‌ای را از تاریخ انقلاب فرانسه به شما یادآوری می‌کنم. حاکمان فرانسه در آن زمان انتظار سقوط حکومتشان را نداشتند. بیست روز پیش از پیروزی انقلاب فرانسه، خیرخواهان، حاکمان را به تسلیم در برابر اراده ملت فراخواندند، اما آنان بر لجاجت و تکبر خود پافشاری کردند. انقلاب برخلاف میل حاکمان پیروز شد. اینک یکی دو ماه بیشتر به پیروزی ما نمانده است. من شما را نصیحت می‌کنم و می‌گویم که با مردم به نیکی رفتار کنید.»

سخنرانی آقای خامنه‌ای یک ساعت به درازا کشید. همه را ضبط کرده، تحویل مقامات امنیتی دادند. اظهارات او در ارتقای روحیه مردم و دیگر سو، تضعیف موقعیت فرمانده نظامی و دیگر مسئولان تأثیر چشمگیری داشت. آنان خود را آماده شرکت در مراسم خطبه‌خوانی کرده بودند، اما اینک پس از لغو برنامه، در حال شنیدن پیش‌بینی یک روحانی مبارز بودند که می‌گفت: سقوط خواهید کرد. آن شب «عده زیادی به وسیله تلفن و حضوری به همدیگر تبریک» گفتند.

روز عاشورا همتای تاسوعا بود. خیابان‌ها چنان از جمعیت موج می‌زد که با اصطلاح «میلیونی» از آن یاد می‌کردند. هر چند این رقم می‌توانست برای شهر مشهد اغراق‌آمیز باشد، اما اگر چنان جمعیتی می‌داشت، حضورش در آن شرایط نه یک احتمال، بلکه امری حتمی بود. ساواک خراسان گردانندگان راهپیمایی بزرگ عاشورای مشهد را آقایان سید علی خامنه‌ای، سید کاظم مرعشی، شیخ ابوالحسن شیرازی، شیخ مجتبی شمس، شیخ علی تهرانی، موسوی خراسانی، عبدالکریم هاشمی‌نژاد، عباس واعظ طبسی، شیخ حسین صفایی و دکتر محمود روحانی یاد کرد که در پایان قطعنامه 17 ماده‌ای آن توسط واعظ طبسی قرائت شد.»[1]

 

***

از: فرمانداری نظامی مشهد و حومه                                              شماره: 784 / 7 / 02 / 501

به: فرمانداران نظامی مناطق 6 گانه                                                      تاریخ: 18 / 9 / 1357

 

موضوع: خبر

برابر خبر واصله در ساعت 11:30-8 / 9 / 57 پسر سیدعلی خامنه‌ای به اتفاق 5 نفر معمم دیگر با هواپیما از تهران به مشهد وارد شده‌اند. دستور دهید با توجه به منطقه مسئولیت هر فرمانداری و آدرس منزل سیدعلی خامنه‌ای پسر نامبرده و همراهان وی را شناسایی و حرکات فعالیت آنان را زیر نظر گرفته و نتیجه را اعلام دارند.

فرماندار نظامی مشهد و حومه سرتیپ جعفری

 

گیرندگان:

1- تیمسار ریاست شهربانی استان خراسان بازگشت 53 / 9-57-16 / 9 / 57 جهت استحضار و هرگونه اقدام مقتضی.

2- تیمسار ریاست سازمان اطلاعات و امنیت خراسان پیرو شماره بالا جهت استحضار و هرگونه اقدام مقتضی.

در پرونده 3490 / 3 مورخ 22 / 9 / 57 بایگانی شود.

*****

به: فرمانداری نظامی مشهد                                                                   شماره: 21314 / 59

از: سازمان خراسان                                                                               تاریخ: 19 / 9 / 1357

 

عباس واعظ طبسی در اجتماع روز جاری در اطراف حرم ضمن سخنرانی بیان داشت: بروید حرم را اشغال کنید و قرار است امشب خطبه به نام خمینی خوانده شود. لذا قرار است امشب سید علی خامنه‌ای به نام خمینی خطبه بخواند. مراتب جهت هرگونه اقدام مقتضی اعلام می‌گردد.

 

گیرندگان:

نیابت تولیت عظمی و استاندار خراسان جهت استحضار.

*****

از: ساواک مشهد 9 ه‌ 1                                                                         شماره: 21343 / ه‌ ‌1

به: 311                                                                                               تاریخ: 19 / 9 / 1357

پیرو شماره: 21306 / 9 ه‌‌ 1 - 19-9-57

 

1- ساعت 1730 روز جاری خطبه شب عاشورا توسط سیدعلی خامنه‌ای در حرم مطهر به نام روح‌الله خمینی قرائت و عده‌ی زیادی به وسیله تلفن و حضوری به همدیگر تبریک گفته‌اند.

2- برنامه امشب که از طرف استان خراسان از رؤسای ادارات و معتمدین محل دعوت شده بود لغو شد.

 شیخان

 

در بولتن درج شد. بهره برداری شود. 21 / 9 / 57

مجتبوی 21 /9

*****

قطعنامه راه‌پیمایی روزهای تاسوعا و عاشورا، نهم و دهم محرم 1399 برابر با 19 و 20 آذر ماه 57

 

بسم‌الله الرحمن الرحیم

در این روز بزرگ تاریخی، روز شهادت شکوهمند و الهام بخش سرور آزادگان، پیشوا و امام مسلمین جهان حسین بن علی(ع) و یاران رزمنده و وفادارش، ملت مبارز ایران با راهپیمایی بزرگ و کم‌نظیر خود که به دعوت نمایندگان اکثریت قاطع مردم ایران ترتیب داده شده، بیش از هر چیز پیوند و پیمان خود را با قیام تاریخی و تاریخ‌ساز کربلا و اهداف مقدس آن بار دیگر تجدید می‌کند و مواد زیر را به عنوان قطعنامه‌ این گرد هم‌آیی پر شکوه اعلام می‌دارد:

1. حضرت آیت‌الله امام خمینی، رهبر ماست و خواسته‌های ایشان خواست عموم ملت است و این پیاده‌روی امروز رأی اعتمادی است که از دل و جان به ایشان داده می‌شود و قدردانی صمیمانه‌ای است که ملت مسلمان و مبارز ایران از رهبری ارزشمند مراجع عالیقدر می‌نماید.

2. سقوط و بر چیده شدن بساط شاه و رژیم سلطنتی استبداد و پایان یافتن همه‌گونه آثار استعمار خارجی که با استبداد داخلی پیوند بنیادی دارد و انتقال واقعی قدرت به مردم مسلمان و مبارز ایران.

3. برقراری حکومت عدل اسلامی بر اساس آرای مردم و حفظ و پاسداری از استقلال و تمامیت ارضی کشور و تأمین آزادی‌های فردی و اجتماعی با معیارها و ضوابط اسلامی.

4. تقارن این روز بزرگ مذهبی را با روز جهانی اعلامیه جهانی حقوق بشر غنیمت دانسته و اعلام می‌داریم که نه تنها تأمین حقوق فطری و طبیعی بشر از اساسی‌ترین هدف‌های جنبش ما است؛ بلکه اسلام خود مبتکر رسمی و حقیقی حقوق بشر بوده است.

5. استثمار و استعمار بیگانه و وابستگی به امپریالیسم شرق و غرب و قدرت‌های سلطه‌گر اجنبی به هر شکل که باشد باید ریشه‌کن گردد و به روابط متقابل و حسنه بر اساس رعایت حقوق و مصالح طرفین کشورهایی که در موضع خیانت و تجاوز به سرزمین و منافع ملت ایران نیستند، مبدل گردد.

6. حقوق اجتماعی و سیاسی و مدنی کلیه‌ افراد جامعه و اقلیت‌های مذهبی و اتباع دیگر کشورها که با مراعات مصالح ملی در ایران اقامت دارند با رعایت همه جنبه‌های انسانی و اسلامی آن به طور کامل محفوظ و محترم باشد.

7. آزادی واقعی و حیثیت و شرف و کرامت انسانی که اسلام به زن داده و حقوق اجتماعی و امکان رشد و شکوفایی و همه‌ استعدادهای بانوان به صورت کامل تأمین شود.

8. اجرای عدالت اجتماعی و تأمین حقوق کارگر و دهقان و امکان بهره‌وری کامل آنان از محصول کار و دسترنج خویش فراهم گردد.

9. هرگونه تبعیض حقوقی و اجتماعی و استثمار انسان به وسیله انسان و سودجویی ظالمانه و سلطه‌گری اقتصادی که منجر به جمع ثروت‌های کلان از یک طرف و محرومیت و فقر از طرف دیگر باشد ریشه‌کن شود.

10. استقلال شرافتمندانه‌ اقتصادی و احیای کشاورزی و پیشرفت صنعت مستقل تا حد خودکفایی و نجات از اسارت و وابستگی بیگانه به دست آید.

11. اعتصابات شکوهمند کارکنان مؤسسات دولتی و بخش خصوصی که ضربه‌ مهلکی بر پیکر پوسیده رژیم وارد آورده و در عین حال و در حد امکان نیازهای اولیه زندگی توده مردم را دچار تنگنا نکرده است، مورد تأیید و تجلیل ما است.

12. لازم می‌دانیم به مردم فداکار توصیه کنیم که با تحمل مختصر کمبودی که از این رهگذر به وجود می‌آید، همکاری‌های برادرانه لازم را در تأمین نیازهای دیگران به عمل آورده و از احتکار و گران کردن کالاهای مصرفی شدیداً احتراز نمایید.

13. ما کشاندن ارتش را به خیابان‌ها و قرار دادن آن‌ را رو در روی ملت خیانتی به ارتش و ملت می‌دانیم و ارتش ایران باید بداند که وظیفه اسلامی و انسانی و ملی او موضع‌گیری و دشمنی با دشمنان خارجی مردم است نه با خود مردم.

14. تبلیغات بی‌اساس رژیم در خصوص نفوذ کمونیسم بین‌المللی در جنبش اسلامی و ملی ایران و توسل نظام حاکم به تخریب و آتش‌سوزی به‌منظور آلوده و بدنام کردن مبارزات مسلمانان نخواهد توانست ملت آگاه ما را که قرآن و اسلام و حبّ وطن، یگانه محرّک و تلاش آن‌ها است، در مبارزه بی‌امان خود سست نماید.

15. ما به روان پاک و پر افتخار شهدای جنبش اسلامی ایران و به خصوص شهدای مبارزات 15 ساله‌ اخیر که سهم شایانی در پیشبرد اهداف مبارزه دارند و با الهام از مکتب حسین بن علی(ع) بی‌دریغ خون خود را نثار کرده‌اند، درود می‌فرستیم و یاد آن‌ها را گرامی می‌داریم.

16. کلیه‌ زندانیان سیاسی و تبعیدی‌هایی که به جرم دفاع از حریم حق و اسلام و وطن از آزادی محروم شده‌اند باید به خانه‌های خود بازگردند.

17. به‌منظور رسیدن به هدف‌های فوق، مبارزه‌ آگاهانه ملت تا سرحد پیروزی به صورت‌های گوناگون ادامه خواهد یافت و هرگونه دسیسه و دروغ‌پردازی و اتهام و اخلال و یورش حکومت، ملت ما را از جنبش رهایی‌بخش باز نخواهد داشت.

پیروز باد مبارزات حق طلبانه‌ی خلق مسلمان ایران به رهبری امام خمینی.»

کمیته برگزاری راه‌پیمایی

تکثیر از فجر اسلام

 

پی‌نوشت‌:


[1] . بهبودی، هدایت‌الله، شرح اسم؛ زندگی‌نامه آیت‌الله سید علی حسینی خامنه‌ای (1357ش-1318ش)، تهران، زمستان 1390، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، چاپ اول، ص 626 تا 629.






 

تعداد مشاهده: 148

تقویم تاریخ

کانال‌های اطلاع‌رسانی در پیام‌رسان‌ها

       
@historydocuments
کلیه حقوق این پایگاه برای مرکز بررسی اسناد تاریخی محفوظ است. استفاده از مطالب سایت با ذکر منبع بلامانع است.